Hiệu ứng Dunning-Kruger là gì?

Hiệu ứng Dunning-Kruger là hiện tượng tâm lý xảy ra khi một người thiếu năng lực hoặc kiến thức trong một lĩnh vực nhưng lại đánh giá quá cao khả năng của mình trong lĩnh vực đó. Nói một cách đơn giản, đây là khi người không biết lại tưởng mình biết.

Ví dụ dễ hiểu về hiệu ứng Dunning-Kruger

Hãy thử tưởng tượng một người mới học lái xe chỉ vài tuần. Vì chỉ nắm được các thao tác cơ bản, họ có thể cho rằng “lái xe dễ mà” và cảm thấy mình rất tự tin. Tuy nhiên, khi đối mặt với những tình huống phức tạp như tắc đường hoặc thời tiết xấu, họ có thể lúng túng vì chưa có đủ kinh nghiệm xử lý. Ngược lại, những tài xế lâu năm thường đánh giá đúng hơn về khả năng của mình và hiểu rằng lái xe an toàn đòi hỏi nhiều kỹ năng và kinh nghiệm.

Tại sao hiệu ứng Dunning-Kruger xảy ra?

Hiệu ứng này bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết về lĩnh vực đó. Khi chúng ta chỉ mới học được một chút, chúng ta dễ nghĩ rằng mình đã biết đủ, dẫn đến việc tự tin quá mức. Hiệu ứng Dunning-Kruger chính là một lời nhắc nhở rằng biết ít thường dễ dẫn đến tự mãn.

Đồ thị “Đỉnh Dốt” - Vòng đời tự tin của người học

Khi mới học một kỹ năng hoặc kiến thức nào đó, chúng ta dễ rơi vào trạng thái tự tin quá mức – một điểm mà tác giả Adam Grant gọi là “Đỉnh Dốt” trong sách Think Again. Đồ thị này mô tả quá trình tự tin của một người khi học một lĩnh vực mới:

1. Giai đoạn chưa biết gì: Khi chưa biết gì, chúng ta thường thiếu tự tin.

2. Đỉnh Dốt - Giai đoạn biết chút ít: Khi mới học được chút ít, chúng ta cảm thấy tự tin và nghĩ mình đã giỏi. Sự tự tin tăng nhanh và lên đến đỉnh cao – Đỉnh Dốt.

3. Giai đoạn nhận ra thiếu sót: Càng học sâu, chúng ta càng thấy mình biết ít hơn và sự tự tin bắt đầu giảm dần.

4. Giai đoạn tự tin vững vàng: Cuối cùng, khi đã tích lũy được nhiều kiến thức, chúng ta lấy lại sự tự tin, nhưng lần này là sự tự tin dựa trên hiểu biết thực sự.

Đồ thị này nhắc nhở rằng tự tin dựa trên hiểu biết thực sự mới giúp chúng ta phát triển bền vững.

5 câu hỏi kiểm tra kiến thức của bạn

Để minh chứng cho việc chúng ta có thể tự tin quá mức vào hiểu biết của mình, tác giả Adam Grant đưa ra 5 câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng dễ gây bối rối. Hãy thử tự trả lời các câu hỏi dưới đây, sau đó đối chiếu với đáp án để xem bạn có thực sự hiểu biết về các vấn đề này không nhé!

1. Tại sao tiếng Anh trở thành ngôn ngữ chính thức tại Hoa Kỳ?

2. Tại sao phụ nữ bị thiêu sống ở Salem?

3. Walt Disney đã làm công việc gì trước khi sáng tạo ra Chuột Mickey?

4. Con người lần đầu tiên nhìn thấy Vạn Lý Trường Thành trên chuyến bay vào vũ trụ nào?

5. Tại sao thói quen ăn kẹo lại ảnh hưởng đến hành vi của trẻ em?

Hãy dừng lại một chút và tự trả lời các câu hỏi này. Bạn có tự tin với câu trả lời của mình không? Dưới đây là đáp án để bạn so sánh.

Đáp án

1. Tại sao tiếng Anh trở thành ngôn ngữ chính thức tại Hoa Kỳ?
   Thực tế là Hoa Kỳ không có ngôn ngữ chính thức ở cấp liên bang. Dù tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến nhất, nhưng chưa bao giờ có một đạo luật nào chính thức công nhận nó.

2. Tại sao phụ nữ bị thiêu sống ở Salem?
   Những người bị kết án phù thủy trong các vụ xét xử nổi tiếng ở Salem không bị thiêu sống. Họ bị treo cổ chứ không bị thiêu.

3. Walt Disney đã làm công việc gì trước khi sáng tạo ra Chuột Mickey?
   Thực tế, Walt Disney không phải là người vẽ Chuột Mickey. Nhân vật này được tạo hình bởi Ub Iwerks, một họa sĩ tài năng và cộng sự của Disney.

4. Con người lần đầu tiên nhìn thấy Vạn Lý Trường Thành trên chuyến bay vào vũ trụ nào?
   Trái với suy nghĩ phổ biến, Vạn Lý Trường Thành không thể nhìn thấy từ không gian bằng mắt thường.

5. Tại sao thói quen ăn kẹo lại ảnh hưởng đến hành vi của trẻ em?
   Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng không có bằng chứng rõ ràng cho thấy đường hay kẹo khiến trẻ em tăng động. Đây chỉ là một quan niệm sai lầm phổ biến.

Những câu hỏi này nhắc nhở chúng ta rằng không phải kiến thức nào cũng chính xác như mình nghĩ. Để tránh tự mãn, hãy luôn khiêm nhường và kiểm chứng những gì mình tin là đúng.

Hậu quả của tự tin sai lầm trong công việc

Một ví dụ nổi bật về hậu quả của sự tự tin sai lầm là David Oddsson – một chính trị gia ở Iceland. Oddsson không có chuyên môn tài chính nhưng lại được bổ nhiệm làm giám đốc Ngân hàng Trung ương Iceland. Kết quả là ông đưa ra nhiều quyết định quan trọng nhưng sai lầm, góp phần gây ra cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng cho Iceland.

Bài học từ sự tự tin thái quá của Oddsson

Trường hợp của Oddsson cho thấy tầm quan trọng của khiêm nhường và hiểu rõ giới hạn của bản thân. Để thành công, chúng ta cần học hỏi từ những người có chuyên môn, không tự mãn hay nghĩ rằng mình đã biết hết mọi thứ. Khi có khiêm nhường, chúng ta mở lòng với tri thức, dễ dàng tiếp thu cái mới và không ngừng tiến bộ.

Vì sao khiêm nhường là chìa khóa của sự phát triển?

Khiêm nhường là yếu tố giúp chúng ta học hỏi và trưởng thành. Khiêm nhường không có nghĩa là đánh giá thấp bản thân, mà là nhận thức rằng mình còn nhiều điều chưa biết và sẵn sàng tiếp thu kiến thức từ người khác.

Lợi ích của khiêm nhường trong học tập và công việc

• Giúp tránh ngộ nhận về bản thân: Khi khiêm nhường, chúng ta tránh được sự tự mãn, sẵn sàng học hỏi từ người khác.

• Mở rộng kiến thức và kỹ năng: Khi biết mình còn thiếu sót, chúng ta dễ dàng tiếp thu thêm kiến thức từ đồng nghiệp, bạn bè hoặc sách vở.

• Cải thiện khả năng lắng nghe: Người khiêm nhường có xu hướng lắng nghe nhiều hơn, giúp họ hiểu rõ vấn đề và giải quyết hiệu quả.

Suy nghĩ lại và học hỏi để tránh rơi vào “Đỉnh Dốt”

Adam Grant khuyến khích chúng ta luôn suy nghĩ lại về những điều mình đã biết. Đây là cách giúp chúng ta tránh sa vào “đỉnh dốt” – nơi tự tin vượt qua khả năng thực sự, và mở rộng hiểu biết không ngừng.

Cách thực hành “suy nghĩ lại”

• Đặt câu hỏi về những niềm tin của mình: Khi tiếp nhận thông tin, hãy tự hỏi “Điều này có thật sự đúng không?”.

• Lắng nghe ý kiến trái chiều: Thay vì phản bác ngay khi nghe ý kiến khác biệt, hãy tìm hiểu tại sao người khác lại nghĩ như vậy.

• Chấp nhận rằng mình có thể sai: Hãy cởi mở với khả năng rằng có thể bạn chưa đúng, sẵn sàng điều chỉnh lại cách nghĩ nếu có thông tin mới.

Tầm quan trọng của việc suy nghĩ lại

Khi biết suy nghĩ lại, chúng ta tránh được sự tự mãn và duy trì tinh thần học hỏi. Đây là chìa khóa để phát triển bản thân, giúp chúng ta nâng cao hiểu biết và kỹ năng từng ngày.

Như vậy,

Hiệu ứng Dunning-Kruger nhắc nhở chúng ta rằng tự tin quá mức khi hiểu biết chưa đủ có thể mang lại những hậu quả nghiêm trọng. Để tránh rơi vào bẫy của “Đỉnh Dốt”, hãy luôn duy trì tinh thần khiêm nhường, luôn sẵn sàng học hỏi và suy nghĩ lại về những gì mình biết. Đó là con đường giúp bạn tiến xa và phát triển bền vững trong công việc và cuộc sống.

Để lại ý kiến của bạn về bài viết này

Tôi rất vui và cũng rất welcome những ý kiến đóng góp của bạn để bài viết được đa chiều hơn.

My phone

+84888111100

My email

daoxuanloc.buh@gmail.com